Çemberli Taş’ın sırrı, Osmanlı döneminden günümüze kadar hep merak konusu olmuştur. Bu konuda ilk çalışmayı Hazerfan Hüseyin Çelebi yaptı. 1670 yılında kaleme aldığı ‘Kitabı-Mülk’ adlı eserinde, Çemberlitaş’ın sırrı hakkında yazılar yazdı.
Bu taşın altında olduğu düşünülen odada, kutsal hazinelerin olduğunu ilk yazan Türk Tarihçi Hüseyin Çelebiydi. Bu düşünceyi taşıyanlardan biri de’ Fadis Efendi’ idi. Mecmua-i Fünun dergisinde “bu taşın gerçek adının Kostantin Sütunu olduğunu söylemiştir. Sütun 300 yılında İstanbul’u kendisine başkent yapan İmparator Kostantin tarafından Roma’dan getirilip kendi adıyla anılan meydana dikilmiş ve Fidyas’ın ederi olan ‘Apollon Heykeli’ sütunun tepesine yerleştirilmiş; bazı sembolleri ilavesiyle İmparator Kostantin’e benzetilmiştir. Diğer taraftan şu kitabe oyulmuştur:”Ey cihan mülkünü hükümdarı olan İsa, şu hükmü altında bulunanları, saltanat asasını ve Roma Devleti’ni sana vakfü takdim ve himaye e tevdi ettim. Bunları afetlerden koru”. “
Etrafında çember bulunduğundan Türkler Çemberlitaş demektedirler. Civarında birçok yangınlar meydana geldiğinden rengi koyulaşmıştır. Bu yüzden Avrupalıların ‘Yanık Sütun’ derler. Bizans döneminde ise ‘Somali Sütun’ adı ile anılırdı.
Bu sütun dikili taş gibi tek parça değildir. 8 Somaki taş parçasından ibarettir. Her taşın çevresi 33 ayak ve yüksekliği 34.80 metredir. Yani 9 parça porfirden yapılmış olup, demir kuşaklarla çevrilmiştir. Her parçasının üst tarafından defne dalı şeklinde kabartma pervazlar vardır.
İmparator Kostantin 330 yılında Apollon Heykelini kaldırarak kendi heykelini koydurmuştur. Heykelin baş kısmı Apollon’u andırıyordu. Heykelin sağ kolunda imparatorluk asası, sol elinde dünya küresi vardı. 700 sene boyunca Kostantin meydanına tepeden bakmıştır.
Adı geçen küre 407 yılında, asa 541 yılında meydana gelen depremden, heykel ise daha sonraki devirlerde şiddetli bir rüzgardan yere düşerek parçalanmıştır. Çemberlitaş dikildiği zaman 8, bir rivayete göre 10 parçadan ibaretti. 1080 yılında isabet eden yıldırımdan sonra 2,3 parçası yere düşmüş, bu olaydan 70 yıl sonra İmparator Manuel Comnenes, düşen taş parçaları yerine, mermer başlığı yaptırmış, üzerine de haç diktir iştir.
İstanbul fetholunduktan sonra Fatih’i emriyle haç kaldırılmıştır. Bazı rivayetlere göre bu taşın kaidesi altında Hıristiyanlar için çok önemli eserler gömülüymüş. Bunlar İsa’nın çarmıha gerildiğinde çakılan çivi parçaları, haç parçası, İsa’nın su kasesi ve yemek yediği tası. Bu sebepten ilk devirlerde halk burayı kutsal bir yer sanardı. Yılda bir defa büyük halk kitleleri, etrafına giderek ziyaret ederlerdi.
Cumhuriyet Döneminde
Çemberlitaş’ın altındaki kutsal hazine ile ilgili haber Cumhuriyet döneminde de sürdü. Hatta Atatürk yurtdışından arkeologlar getirtip araştırmıştır. Ama sonuç çıkmamıştır. Mondros zamanında 1918 yılında işgal altında iken bir grup rahip, Çemberlitaş’ ın yakınındaki Vezirhan’ dan oda kiraladı. Buradan tünel kazıp taşın altına girmek isterken yakalanıp, sınır dışı edildi.
Vatikan’ın İstanbul temsilcisi Padre Carotenute’ye göre; “Haç’ın bir parçasının Kudüs, bir parçasının Roma’ da ve üçüncü parçasının ise İstanbul’da olduğu doğrudur. Ama İstanbul’da nerede olduğundan emin değiliz” diyordu.
Özet Olarak
Kısacası sütun, şehrin hem sembolu olmuş hemde koruyucusu olduğuna inanılırmış. Taa ki Fatih Sultan Mehmet beyaz atıyla, yanında Akşemseddin Hocasıyla birlikte Ayasofya’ya doğru haraket edinceye kadar. Orada ki bir filozof şöyle demiştir: “şuna bak şuna, şu güzelliğe. Beyaz atının üstünde aslan gibi gidiyor. Bu güzelliğe Meleklerde aşık oldu. Onu öldürmeye kıyamadılar. Şehri ona bağışladılar” diye bağırmıştır.
Beyazıt Kapalı Çarşıya yakın konumdadır. Sultanahmet’in bir tramvay durağı sonrasında konumlanmıştır.
Yazımın çoğunu Muammer Yılmaz’ın Tarihi Efsaneler ve Sırlar kitabından aldım.https://www.kimlikyayinevi.com/tarihi-efsaneler-ve-sirlar-muammer-yilmaz.html
